Saznajte koji su prvi simptomi adenokarcinoma pluća koji se sve češće javlja i kod mladih koji su nepušači.Saznajte kako se postavlja dijagnoza i kako se sprovodi lečenje, kakva je prognoza i kolika je stopa preživljavanja
Adenokarcinom pluća je oblik nesitnoćelijskog (nemikrocelularnog) kancera pluća, najčešće vrste raka pluća. Nesitnoćelijski kanceri pluća javljaju u oko 80% slučajeva maligniteta pluća, a od tog broja, približno, oko 50% su adenokarcinomi.
Adenokarcinom je danas najčešći oblik raka pluća kod žena, Azijata i osoba mlađih od 45 godina. Zapanjujuće je da češće pogađa nepušače (osobe koje nikada nisu pušile ili bivše pušače), nego osobe koje su pušači.
Mada broj zabeleženih slučajeva kod muškaraca opada, a kod žena je prilično uravnotežen, kada su pitanju mlade žene koje su nepušači, broj novih slučajeva i dalje raste, a tačan uzrok adenokarcinoma pluća nije poznat. Široko je rasprostranjeno ubeđenje da u faktore koji doprinose da sepojavi ovaj tumor, spadaju genetika, pasivno (posredno) pušenje i izlaganje zračenju kod kuće.
Adenokarcinom pluća simptomi
Adenokarcinom pluća obično nastaje u tkivu smeštenom u blizini spoljašnjeg dela pluća, a može da bude prisutan dugo vremena pre nego što se ispolje simptomi. Kada se simptomi napokon pojave, znakovi su obično manje očigledni nego kod drugih oblika raka pluća, a tek kasnije, u uznapredovalim stadijumima bolesti, manifestuju se kao hronični kašalj i krvavi iskašljaj (ispljuvak).
Usled toga, neki opšti, rani simptomi adenokarcinoma pluća (kao što su umor, nešto kraći dah ili bol u gornjem delu leđa i grudnog koša) mogu da se previde ili pripišu drugim uzrocima. Uobičajena posledica što se ne primete prvi simptomi je zakasnela dijagnoza, posebno kod mlađih osoba i nepušača, koji nikada nisu razmišljali o raku kao pretnji.
Dijagnoza
Rak pluća se obično prvi put otkriva kada se na rendgenskom snimku uoče abnormalnosti, obično u obliku slabo oivičene senke. Premda je ovaj nalaz može da uznemiri, on bar pruža šanse za rano dijagnostikovanje. U čak 25% slučajeva raka pluća, rendgenski snimak grudnog koša neće zabeležiti nikakvu nepravilnost, a dijagnoza će biti da je stanje pacijenta savršeno „normalno“.
Ukoliko postoji sumnja na kancer, mogu da se koriste druge, osetljivije dijagnostičke tehnike, uključujući:
- kompjuterizovanu tomografiju (CT skeniranje), pregled grudnog koša koji može da detektuje mnogo manje abnormalnosti, nego što to može rendgen
- magnetnu rezonantnu tomografiju (MRI/magnetna rezonanca) koja proizvodi slike pomoću magnetnih polja
- bronhoskopiju, odnosno endoskopski pregled bronhijalnog stabla, procedura prilikom koje se kroz grlo uvodi elastična cev, kako bi se vizuelno ispitali veliki disajni putevi u plućima
- pozitronsku emisionu tomografiju (PET dijagnostika) koja može da vizualizuje zone metaboličke hiperaktivnosti, što može da se dogodi sa ćelijama karcinoma
- citološku analizu sputuma, odnosno mikroskopski pregled ćelija u ispljuvku/iskašljaju, takođe može da se koristi kao dijagnostička metoda, mada se smatra manje korisnom kod dijagnostikovanja ranog kancera pluća.
U zavisnosti od nalaza i od toga koliko su intenzivni simptomi, lekar može da uzme i uzorak plućnog tkiva, kako bi potvrdio dijagnozu. Pored mnogo invazivnijih biopsija plućnog tkiva (hirurška ili aspiraciona), novija analiza krvi, takozvana tečna biopsija, može da prati specifične genske abnormalnosti u ćelijama karcinoma pluća, kao što su mutacije u EGFR genu (receptor epidermalnog faktora rasta).
Genetsko profilisanje tumora i testiranje na PD-L1
Jedan od najuzbudljivijih pomaka kada je u pitanju adenokarcinom pluća je upotreba genetskog ispitivanja radi profilisanja ćelija tumora. Određivanje genetskog profila ćelija raka, pomaže lekarima da izaberu način za lečenje koji će biti usmeren na te specifične genske varijante.
Ovaj ciljani pristup je daleko manje uopšten od ranije generacije tretmana, koji su široko napadali i nezdrave i zdrave ćelije, a za posledicu imali teške neželjene efekte koji nisu mogli da se tolerišu.
Trenutno važeća uputstva preporučuju da se svi pacijenti koji imaju uznapredovali ili metastazirani adenokarcinom pluća, testiraju genetski i na prisustvo PD-L1 (protein u tkivu nesitnoćelijskog karcinoma pluća), kako bi se profilisao specifični oblik kancera od koga boluju.
Specifična terapija za adenokarcinom pluća je dostupna ne samo za pacijente sa mutacijama EGFR gena, preuređenjem ALK gena (gen zadužen za kodiranje enzima ALK /anaplastične limfomske kinaze) i ROS1 gena (gena zaduženog za kodiranje enzima ROS /proto-onkogenske tirozinske proteinske kinaze), već i za one sa mutacijama i amplifikacijama BRAF, ERBB2, MET gena, preuređenjem RET gena itd. Pored toga, u toku su klinička ispitivanja, koja prate i druge mutacije i traže ciljane terapije.
Testiranje na PD-L1 se obavlja u cilju predviđanja moguće delotvornosti tri imunoterapijska leka, koji su trenutno odobreni za lečenje raka pluća. Molekularno testiranje i testiranje na PD-L1, spadaju u najvažnije korake kod pacijenata sa upravo postavljenom dijagnozom uznapredovali adenokarcinom, pošto se ova oblast brzo menja. Na primer, prvi imunoterapijski lek je odobren 2015. godine.
Adenokarcinom pluća stadijumi
Kada je dijagnoza raka pluća potvrđena, lekar će odrediti stadijum bolesti na osnovu niza standardnih testova. Cilj određivanja stadijuma je da se stekne uvid u to koliko je adenokarcinom napredovao, da li se proširio i koja druga tkiva mogu da budu zahvaćena. Određivanje stadijuma pomaže da se tretman usmeri direktnije – tako da malignitet ne bude nedovoljno tretiran, ali i da ne bude previše tretiran, što može da dovede do veće štete nego koristi.
Stadijumi raka pluća su klasifikovani na sledeći način:
- stadijum 0 – kancer još nije invazivan, već je kancer in situ (na mestu)
- okultni kancer pluća – smatra se da je okultni kancer pluća prisutan kada se ćelije kancera nalaze u uzorku sputuma, ali tumor ne može da se pronađe u plućima pomoću dijagnostičkih tehnika snimanja
- stadijum I – kancer je lokalizovan u plućima i nije se proširio ni na jedan limfni čvor; ovo je najraniji stadijum „invazivnog“ kancera pluća
- stadijum II – kancer se proširio na limfne čvorove, sluzokožu pluća ili glavne plućne hodnike
- stadijum III – kancer se proširio na susedno tkivo; ovaj stadijum je podeljen na stadijum III A i stadijum III B, koji se obično leče drugačije
- stadijum IV adenokarcinom pluća sa metastazama – adenokarcinom se proširio (metastazirao) na druge regije organizma ili je došlo do maligne efuzije pleure (Effusio pleure maligna), ili malignog pleuralnog izliva, odnosno nakupljanja tečnosti između dva lista plućne maramice; metastaze raka pluća se najčešće šire na kosti, mozak, jetru i nadbubrežne žlezde
Kada se budete informisali o mogućnostima za lečenje, verovatno ćete čuti da je rak pluća definisan na jedan od navedenih načina:
- rani stadijum raka pluća – termin rani stadijum se koristi za opisivanje kancera pluća koji su u I, II i III A stadijumu; ovo su tumori kod kojih postoji mogućnost izlečenja operacijom
- lokalno uznapredovali rak pluća – ovaj termin se najčešće koristi za opisivanje kancera koji su stadijumu III A; postoji mogućnost operacije, ali su radi kontrole tumora obično potrebne i adjuvantne terapije (terapija koja se koristi nakon inicijalnog lečenja kancera), kao što su hemoterapija i radioterapija
- uznapredovali rak pluća – termin uznapredovali kancer pluća se koristi za kancer u III B i IV stadijumu, a to su stadijumi kod kojih je neoperativni tretman najbolja mogućnost lečenja
Adenokarcinom pluća lečenje
U zavisnosti od stadijuma bolesti, lečenje može da podrazumeva jednu ili kombinaciju više navedenih mogućnosti:
- operacija adenokarcinoma pluća – može da bude ponuđena pacijentu u ranim stadijumima, samostalno ili u pratnji hemoterapije i/ili radioterapije
- hemoterapija – može da se koristi samostalno, zajedno sa radioterapijom, kao i pre ili posle operacije
- ciljane terapije – su lekovi dizajnirani tako da napadaju specifične genske mutacije, a deluju tako što prepoznaju specifične proteine u ćelijama kancera i blokiraju ćelijsku deobnu sposobnost – u ove lekove spadaju erlotinib, afatinib, krizotinib, ceritinib, alectinib i osimertinib
- radioterapija – može da se koristi za lečenje kancera ili za kontrolu simptoma kod pacijenata sa metastazama; ciljani oblici ove terapije su poznati kao stereotaksična radioterapija (SRBT) ili protonska terapija, a mogu da se koriste za manje tumore do kojih ne može da se dopre hirurškim putem
- imunoterapija – je oblik za lečenje raka koji ima za cilj da „upregne“ imuni sistem organizma u borbi protiv kancera; u trenutno odobrene lekove spadaju nivolumab, pembrolizumab i atezolizumab
Prognoza i preživljavanje
Pošto se rani simptomi adenokarcinoma pluća obično teško uočavaju, prosečno petogodišnje preživljavanje je oko samo 18%. Kod pacijenata kojima je postavljena dijagnoza u ranim stadijumima, prognoze su mnogo bolje.
Važno je naglasiti da je potrebna veća svest o nespecifičnim ili atipičnim simptomima raka pluća. Pojedinačni prvi simptomi karcinoma pluća se veoma lako previde. Kada se saberu svi, to može da bude znak za alarm, koji može da dovede do ranog dijagnostikovanja i ranijeg, delotvornijeg lečenja koje omogućava bolje prognoze i preživljavanje.
Lečenje adenokarcinoma pluća se ubrzano poboljšava, pa se povećavaju i stope preživljavanja. U nekim slučajevima, čak i uznapredovali tumori, pomoću ciljane terapije, mogu da se drže pod kontrolom prilično dugo. Kod manjeg postotka pacijenata, imunoterapija je rezultirala „trajnim odgovorom“, pa se lekari oprezno pitaju da li je čak moguće na samo duže preživljavanje već i izlečenje. Zbog složenosti molekularnih nalaza, veoma je korisno pronaći onkologa specijalistu za kancer pluća. Takođe, od presudne je važnosti da budete sopstveni zastupnik, kada je u pitanju način za lečenje od adenokarcinoma pluća jer od izbora prave metode zavisi i prognoza i vaše preživjavanje.
Autor teksta Jovan Stojanovic Izvori: (1) (2) (3) (4)
