Koji su najčešći simptomi bolesti organa za varenje
Najćešći simptomi bolesti organa za varenje su: bol u podgrudju i trbuhu, krvarenje, otežano i bolno gutanje, povraćanje, gorušica, štucanje, muka i gađenje; nepodnošljivost hrane (masne, ljute, kisele), podrigivanje,osećaj težine posle jela, gubitak apetita, proliv, zatvor, smena proliva i zatvora, gnoj u stolici, krv u stolici, bela stolica, žutica, poremećaji apetita, nadutost trbuha, vetrovi (gasovi).
Gorušica
Gorušica ili žgaravica (pirozia) je osećaj topline, paljenja, žarenja ili pečenja iza donjeg dela grudne kosti ili njenog nastavka. Penje se do ždrela. Uzrok joj je dospeo želudačni sadržaj u donji deo jednjaka. Najčešće se javlja kod zapaljenja želuca (gastritisa – katara) sa povećanom kiselinom, zapaljenja sluzokože jednjaka, hijatusne hernije (kile grudnotrbušne prečage) koja se javlja posle obilnog obroka, ležanja i promene položaja tela.
Dispepsija
Dispepsija (indigestija) je osećaj neprijatnosti u trbuhu posle obroka (osećaj punoće posle jela). Javlja se kao funkcionalni poremećaj kod oboljenja jetre i žučnih puteva (hepatitis, ciroza, holecistitis), želuca i tankog i debelog creva (zbog nepravilne ishrane i poremećaja crevne flore) i pankreasa (jer, pored insulina, koji je njegov endokrini deo, luči i enzime za varenje).
Meteorizam
Osećaj nadutosti i izbacivanje velikih količina gasova naziva se meteorizam. Nastaje zbog povećane količine gasova u digestivnom kanalu (želudac-creva) usled gutanja vazduha, pojačanih procesa truljenja i vrenja u crevima ili zbog omet’anja apsorpcije gasova iz digestivnog kanala.
Aerofagija
Aerofagija je gutanje vazduha. Sa hranom i tečnošću, svako guta vazduh u malim količinama. On dolazi do creva gde se apsorbuje a najveći deo se izbacuje kroz rektum (vazduh sadrži dosta azota). Uzrok su funkcionalni i psihogeni poremećaji ali može biti i organskog porekla.
Podrigivanje je izbacivanje vazduha na usta. Postoji organsko i funkcionalno ili nervno podrigivanje. Funkcionalno (jednjačno) podrigivanje javlja se kod onih koji brzo jedu i gutaju vazduh koji se izbaci pre nego što dođe u želudac. Organsko je znak bolesti jednjaka ili želuca: proširenja želuca (zbog grča izlaznog dela želuca) – hijatus hernije.
Štucanje i zadah iz usta
Štucanje može biti kratkotrajno (do nekoliko minuta) i stalno ako je duže od 48 sati. Nekad je uporno, traje mesecima i znak je ozbiljnih poremećaja. Reč je o refleksnoj radnji koja nastaje kontrakcijom mišića za inspiraciju (udah).
Kratkotrajno, benigno štucanje (4-60 štucaja u minutu) nastaje zbog istezanja želuca (obilan obrok, brz unos hrane, gazirana pića), nagle promene temperature (topla i hladna jela i pića, ulazak i izlazak iz toplog u hladno), preteranog pušenja i pijenja alkohola, uzbuđenja i stresa.
Uzroci upornog, stalnog štucanja su: bolesti centralnog nervnog sistema (mozga i kičmene moždine), metabolički poremećaji (dijabetes, uremija, giht, neuravnoteženost minerala), lekovi, anestezija posle operacija, nadražaj desetog živca (vagusa). Poznata je epidemija štucanja kao znak zapaljenja mozga i gripa.
Zadah iz usta (fetor, halitoza) je znak oboljenja usta, ždrela i nosa (ozena, tumor).
Sladunjav miris na raspadnute belančevine potiče iz pluća (bronhiektazije, gangrena). Zbog bolesti jetre, zadah miriše na vlažnu zemlju. Kvar zuba, paradentoza i tumori takođe su razlog fetora.
Disfagija je otežano i bolno gutanje. Javlja se za vreme gutanja i prestaje posle prestanka gutanja koje predstavlja složen mehanizam. Ima se osećaj da postoji prepreka koja sprečava da hrana i tečnost prođu. Nastaje posle uzimanja hrane i bezbolna je.
Disfagija
Uzroci disfagije su različiti: funkcionalni ili nervni (kod nervoznih osoba), izazvani grčevima (spazmima) jednjaka i organski – zbog suženja jednjaka. U prvom slučaju, bolesnik kaže da vodu i tečnu hranu teže guta a ako je disfagija organska, otežano je gutanje čvrste a ne tečne hrane.
Uzroci prave, mehaničke disfagije su u samom jednjaku (progutano strano telo, veliki zalogaj), zatim u jednjaku koji je sužen zbog priraslica ili malignih tumora jednjaka ili benignih tumora ili trovanja lekovima. Disfagija može biti izazvana i spoljnim pritiskom (spondiloza, uvećana štitna žlezda i dr.).
Od bolesnika se traži da daju tačne podatke o svom stanju radi pravilne dijagnoze o mestu disfagije, njenom trajanju, da li je stalna (kod karcinoma) ili povremena, da li napreduje (kod karcinoma) ili ne, da li je prolazna, da li je praćena kašljem, promuklošću, štucanjem, bolom i si. Kod disfagije, čiji je uzrok u usnoj šupljini, ždrelu i grkljanu, hrana se vraća u usta ili izlazi kroz nos a kod uzimanja tečnosti dešava se da se tečnost prelije u dušnik pa pacijenti ne uzimaju tečnost.
Krvarenje
Mnoge bolesti organa za varenje kao i drugih organa ispoljavaju se kvarenjem iz digestivnog trakta (medicinski naziv za usnu šupljinu, jednjak, želudac, tanko i debelo crevo) i to povraćanjem sadržaja sa primesom krvi koji potiče iz jednjaka (variks- prošireni krvni sudovi jednjaka), želuca il 12-palačnog creva. Obilnost krvarenja zavis od veličine povređenih krvnih sudova. Boja povraćene krvi podseća na talog od kafe a može biti i crvena.
Drugi vid krvarenja je crna stolica. Crna i tečna kao katran, ovakva stolica potiče od hemoglobina iz krvi koji pod dejstvom želudačnog soka menja boju iz crvene u crnu.
Krvarenje iz digestivnog sistema može biti akutno i hronično, praćeno malokrvnošću (anemijom).
Uzroka krvarenja ima mnogo a na lekaru je da, u cilju tačne dijagnoze, odredi i uzrok i mesto a što se tiče mesta krvarenja razlikuje se krvarenje iz gornjeg dela digestivnog sistema (iz jednjaka, želuca i 12-palačnog creva) i donjeg dela. Najčešći uzroci krvarenja iz jednjaka su proširene vene jednjaka (sreću se kod ciroze jetre zbog povišenog pritiska u veni porte) i maligni i benigni tumori. Kod bolesti želuca, najčešći uzrok krvarenja je čir kada se javlja i povraćanje krvi i crna stolica. Krvarenje je podjednako i kod čira želucu i 12-palačnog creva. Povraćanje krvi bez prisustva krvi u stolici češće se javlja kod čira želuca a crna stolica bez povraćanja krvi kod čira na 12-palačnom crevu.
Početni simptomi koji ukazuju na krvarenje su: slabost, muka, znojenje, žeđ, lupanje srca, pad krvnog pritiska. Ako je krvarenje veće, nastaje poremećaj svesti i šok. Češći je kod muškaraca jer je kod njih i čir češća pojava a najčešće nastaje posle upotrebe acetil-salicilne kiseline (aspirin i andol). Katar želuca, tzv. erozivni gastritis je vrlo.čest uzrok. Hijatus hernija kao i benigni a češće maligni tumori,takođe su česti uzroci (krvarenje iz želuca može biti i rani znak karcinoma želuca). Ulkus (čir) 12-palačnog creva je najčešći razlog krvarenja iz digestivnog sistema. Od bolesti debelog creva (kolona) koja prate krvarenja (sa pojavom crvene krvi) jesu ulcerozni kolitis (katar), Kronova bolest, polipi, karcinom, zarazne bolesti i parazitoze kao i neka oboljenja krvi i krvnih sudova. Krvarenje iz desne polovine debelog creva manifestuje se crnom zgrušanom krvi u stolici a iz leve polovine (silazni kolon i rektum – završno crevo) crvenom krvi.
Proliv
Pod prolivom se podrazumeva pojava učestale vodene stolice i povećanje njene količine i sadržaja u vodi, odnosno često izbacivanje tečnih stolica (važnije je što su stolice neformirane nego njihov broj). U stvari, proliv je poremećaj u pražnjenju crevnog sadržaja u pogledu konzistencije, dnevne količine i frekvencije pražnjenja (broj stolica). Tečne ili kašaste stolice, dnevne količine preko 200 grama, sa više od tri stolice dnevno, označavaju postojanje proliva (sindrom proliva).
Prolivi mogu biti akutni, koji traju od nekoliko časova do nekoliko dana, i hronični i ponavljajući, koji traju više nedelja, meseci ili godina. Akutni, naglo nastali prolivi kod prethodno zdrave osobe najčešće su izazvani zaraznim (infektivnim) uzrocima ili njihovim toksinima (virusni prolivi naročito kod dece), bakterijskim trovanjem hranom izazvanim unošenjem hrane zagađene bakterijama ili njihovim otrovima (stafilokok, šigela, salmonela), gljivicama i crevnim parazitima (ameba i dr.).
Botulizam je trovanje izazvano bacilom botulinus koje se javlja nakon unošenja nedovoljno termički obrađenog mesa i konzervisanih proizvoda. Trbušni tifus daje učestale stolice (kao „čorba od graška”), dok stolica kod kolere liči na „pirinčanu čorbu”.
Upotreba antibiotika bez istovremenog uzimanja vitamina B-kompleksa ili kiselog mleka (ili jogurta) dovodi do disbakterioze zbog poremećene crevne flore. To su tzv. antibiotski kolitisi. Proliv mogu izazvati i drugi lekovi: inderah, diuretici, hemoterapeutici (citostatici), laksantna sredstva. I otrovne gljive, insekticidi, sapuni, deterdženti, kao i pesticidi, bakar, živa, srebro, magnezijum… dovode do proliva. Nisu retki ni psihogeni i alergijski prolivi.
Prolivi poreklom iz debelog creva javljaju se kod zapaljivih oboljenja (ulcerozni kolitis i Kronova bolest) i nervoznog (iritabilnog) kolona. Lažni proliv sreće se kod malignih tumora (postoji u stvari zatvor ali je to proliv „prelivanja” kroz suženje izazvano tumorom. Akutni prolivi su praćeni tenezmima (grčeviti bolovi u levoj donjoj četvrtini), sa osećajem pražnjenja do koga ne dolazi (lažni poziv na stolicu), ili kolikama (grčevima), ili borborigmima (čujni pokreti creva – krčanje creva). Čujni pokreti creva i rastegnutost prednjeg trbušnog zida takođe prate proliv.
Zatvor
Zatvor je retko i otežano pražnjenje creva (obavlja se sa naporom) a stolica je čvrsta – tvrda. Zatvor se javlja ako stolica izostane više od 3-4 dana (a osoba ima osećaj punoće u trbuhu). Smatra se da su normalna tri pražnjenja creva nedeljno, količine bar 35 grama stolice dnevno.
Zatvor može biti prost ali i simptom neke druge bolesti – simptomatski a, sa druge strane, akutni (zbog zapušenja creva – „zavezana creva”) i hronični. Prost zatvor nastaje zbog smanjenog unošenja hrane, oskudnog unošenja hrane bogate biljnim vlaknima, slabe fizičke aktivnosti, zapostavljanja poziva na stolicu. Simptomatski zatvor nastaje zbog poremećaja pokretljivosti debelog creva (nervozno debelo crevo, zatvor u trudnoći i posle porođaja), kod oboljenja završnog creva i anusa (tumori, polip), bolesti kolona (polip, suženje), drugih oboljenja digestivnog sistema (suženje i tumor pilorusa, čir 12-palačnog creva, Kronova bolest tankog creva, karcinom tela i repa pankreasa), neuroloških bolesti (mozga i kičmene moždine), psihijatrijskih poremećaja (depresije, psihoze, anoreksija nervoza), bolesti žlezda sa unutrašnjim lučenjem (smanjen rad štitne žlezde, šećerna bolest), navika na uzimanje laksantnih lekova (purgativa), nekih drugih lekova (protiv bolova, epilepsije i dr.).
Navika na sredstva za čišćenje kod ljudi koji smatraju da im stolica nije normalna tj. da imaju zatvor pa nekontrolisano uzimaju senu, aloju ili drugo laksantno (purgativno) sredstvo dovodi do neželjenih posledica. Nagla pojava zatvora sa bolovima tipa tenezama, treba da pobudi sumnju na maligni tumor rektuma i sigmoidnog dela debelog creva. Naizmenična pojava proliva i zatvora sreće se takođe kod malignih oboljenja završnog dela debelog creva ali i kod tzv. nervoznog debelog creva.
Otok trbuha
U normalnim prilikama, prednji zid trbuha nalazi se u visini grudnog koša a može biti uvučen i izbocen (ispupčen). Ima dosta uzroka izbočenosti trbuha a ona može biti na ograničenom – manjem ili većem delu trbuha (lokalni ili difuzni otok).
Uvećan trbuh, uopšte, sreće se kod velikog tumora trbuha, trudnoće, nakupljanja gasova (meteorizam) ili „vode u trbuhu” (asci-tes). Povećana količina vazduha može biti i lokalizovana (meteorizam debelog creva i želuca daje izbočenost u gornjem trbuhu). Gojaznost je treći uzrok izbočenosti trbuha. Otok trbuha zbog nakupljanja vode (as-cit) sreće se kod hroničnih srčanih bolesti (popuštanje srčanog mišića desnog srca), bolesti jetre (ciroza i hronični aktivni hepatit), bolesti bubrega (nefroza, nefritis) i popuštanja rada bubrega (kod bolesnika na hemodijalizi), smanjena funkcija štitne žlezde, bolesti trbušne maramice (TBC, kar-cinomatoza) i pankreasa.
Žutica
Žutica (ikterus) je žuta obojenost kože (najlakše se zapaža na prednjoj strani grudnog koša i na trbuhu) i sluzokože (beonjače-tvrdo i meko nepce) nastala zbog nakupljanja žučnog pigmenta bilirubina u krvi. Javlja se kada koncentracija bilirubina u krvi pređe 34 mikromola na litar. Znak je oboljenja jetre i žučne kese i bolesti sistema za proizvodnju krvi. Žutica kao posledica oštećenja jetre najčešće je znak akutnog zapaljenja jetre (hepatitis). Žutica koja je posledica smetnji u oticanju žuči zove se mehanička (kod kamenaca u žučnoj kesi i karcinoma pankreasa) ili hirurška (leci se samo operacijom). Žuč stvaraju i luče ćelije jetre.
Kamen je najčešći razlog za nastanak mehaničke žutice. Najopasnija je žutica koja je posledica oštećenja ćelija jetre zbog akutnih i hroničnih oboljenja. Od akutnih oboljenja to su virusni hepatitisi A, B, C, D i E, alkohol, lekovi kao najčešći uzroci. Od hroničnih, to su hronični hepatitisi i ciroza jetre (alkoholne ciroze).
Glad apetit anoreksija
Glad je osećaj potrebe za unošenjem hrane a apetit je osećaj za biranje vrste hrane (to, dakle, nije isto). Poremećaj osećaja gladi je njegovo povećanje ili smanjenje: polfagija i anoreksija.
Anoreksija je simptom gubitka ili smanjenog osećaja gladi. Sreće se u bolestima želuca (katar, rak), raka pankreasa i creva. Dovodi do mršavljenja. Kod raka želuca karakterističan je simptom odvratnosti prema masti i mesu.
Smanjen osećaj gladi sreće se kod zapaljivih bolesti tankog i debelog creva (en-teritisa i kolitisa), alkoholizma, uremije, depresije, arterioskleroze. Poseban osećaj smanjenog osećaja gladi jeste nervozna anoreksija (mentalis) koja se sreće kod neuroza i psihoza (shizofrenija). Može biti praćena gubitkom menstruacije i povraćanjem. Češća je kod žena. Sreću se i poremećaji apetita u smislu da bolesnik mnogo jede (ima veliki apetit), kod nekih poremećaja mozga kao i tzv. neurotsko prejedanje.
